ซอฟต์แวร์ (software) หมายถึงชุดคำสั่งหรือโปรแกรมที่ใช้สั่งงานให้คอมพิวเตอร์ทำงาน ซอฟต์แวร์จึงหมายถึงลำดับขั้นตอนการทำงานที่เขียนขึ้นด้วยคำสั่งของคอมพิวเตอร์ คำสั่งเหล่านี้เรียงกันเป็นโปรแกรมคอมพิวเตอร์ จากที่ทราบมาแล้วว่าคอมพิวเตอร์ทำงานตามคำสั่ง การทำงานพื้นฐานเป็นเพียงการกระทำกับข้อมูลที่เป็นตัวเลขฐานสอง ซึ่งใช้แทนข้อมูลที่เป็นตัวเลข ตัวอักษร รูปภาพ หรือแม้แต่เป็นเสียงพูดก็ได้ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่ใช้สั่งงานคอมพิวเตอร์จึงเป็นซอฟต์แวร์ เพราะเป็นลำดับขั้นตอนการทำงานของคอมพิวเตอร์ คอมพิวเตอร์เครื่องหนึ่งทำงานแตกต่างกันได้มากมายด้วยซอฟต์แวร์ ที่แตกต่างกัน ซอฟต์แวร์จึงหมายรวมถึงโปรแกรมคอมพิวเตอร์ทุกประเภทที่ทำให้คอมพิวเตอร์ทำงานได้ การที่เราเห็นคอมพิวเตอร์ทำงานให้กับเราได้มากมาย เพราะว่ามีผู้พัฒนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์มาให้เราสั่งงานคอมพิวเตอร์ ร้านค้าอาจใช้คอมพิวเตอร์ทำบัญชีที่ยุ่งยากซับซ้อน บริษัทขายตั๋วใช้คอมพิวเตอร์ช่วยในระบบการจองตั๋ว คอมพิวเตอร์ช่วยในเรื่องกิจการงานธนาคารที่มีข้อมูลต่าง ๆ มากมาย คอมพิวเตอร์ช่วยงานพิมพ์เอกสารให้สวยงาม เป็นต้น การที่คอมพิวเตอร์ดำเนินการให้ประโยชน์ได้มากมายมหาศาลจะอยู่ที่ซอฟต์แวร์ ซอฟต์แวร์จึงเป็นส่วนสำคัญของระบบคอมพิวเตอร์ หากขาดซอฟต์แวร์คอมพิวเตอร์ก็ไม่สามารถทำงานได้ ซอฟต์แวร์จึงเป็นสิ่งที่จำเป็น และมีความสำคัญมาก และเป็นส่วนประกอบหนึ่งที่ทำให้ระบบสารสนเทศเป็นไปได้ตามที่ต้องการ
นักเรียนหลายคนอาจคุ้นเคยกับคำว่าโปรแกรมเสียเป็นส่วนใหญ่ ก็เนื่องด้วยว่าเป็นคำเรียกภาษาไทยของคำว่าซอฟต์แวร์ (Software) ทั้งนี้ คำอธิบายเกี่ยวกับซอฟต์แวร์สามารถอธิบายได้ว่า เป็นองค์ประกอบของคอมพิวเตอร์ที่เราไม่สามารถสัมผัสจับต้องได้โดยตรง เรียกอีกนัยหนึ่งว่าเป็นชุดคำสั่งหรือโปรแกรม (Program) ที่ถูกเขียนหรือพัฒนาขึ้นมา เพื่อให้คอมพิวเตอร์ทำงานตามความต้องการของผู้เขียนคำสั่ง ทั้งนี้ ซอฟต์แวร์เป็นเสมือนตัวเชื่อมระหว่างผู้ใช้งาน (User) กับคอมพิวเตอร์ (Computer) ให้สามารถเข้าใจกันได้
ซอฟต์แวร์ ก็เป็นส่วนของระบบคอมพิวเตอร์ที่ใช้ในการจัดเก็บและประมวลผลข้อมูล ซอฟต์แวร์นั้นนอกจากจะสามารถใช้งานบนคอมพิวเตอร์ได้แล้ว ยังสามารถใช้งานบนเครื่องใช้ หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ อื่น ๆ ได้ เช่น โทรศัพท์มือถือ หรือหุ่นยนต์ในโรงงาน หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าต่าง ๆ
นอกจากนี้ซอฟต์แวร์ยังถูกพัฒนาตามวิวัฒนาการทางด้านเทคโนโลยีที่ใช้ในกลุ่มของอุปกรณ์สื่อสารทันสมัยอย่างพวกสมาร์ตโฟน ซึ่งเราเรียกมันว่า แอปพลิเคชัน (Application) ซึ่งจริง ๆ แล้ว มันก็คือซอฟต์แวร์ประเภทหนึ่ง
ประวัติของคำว่า ซอฟต์แวร์ มาจาก จอห์น ดับเบิลยู. เทอร์กีย์ (John W. Turkey) ในปี พ.ศ. 2500 (ค.ศ. 1957) ได้นิยามเรียกใช้คำว่า ซอฟต์แวร์ขึ้นมาเป็นครั้งแรก โดยแนวคิดของซอฟต์แวร์ปรากฏครั้งแรกในเรียงความของแอลัน ทัวริง บิดาของวิทยาการคอมพิวเตอร์ กล่าวกันว่าโปรแกรมคอมพิวเตอร์ชิ้นแรกของโลกเขียนโดยเอดา ไบรอน เป็นโปรแกรมที่ใช้สำหรับเครื่องวิเคราะห์ (analytical engine) ของชาร์ลส แบบเบจ
ในแง่คำอธิบายทางกายภาพ อาจกล่าวได้ว่า ซอฟต์แวร์มีความสัมพันธ์ควบคู่กับคำว่าฮาร์ดแวร์ กล่าวคือซอฟต์แวร์ เป็นชื่อเรียกเพื่อใช้เปรียบต่างกับฮาร์ดแวร์ ซึ่งเป็นลักษณะทางกายภาพในการเก็บและประมวลผลของซอฟต์แวร์ ในคอมพิวเตอร์ซอฟต์แวร์จะถูกเรียกใช้งานในแรมและประมวลผลผ่านซีพียู
ชุดของคำสั่งหรือโปรแกรม จะเป็นลำดับขั้นตอนการทำงานที่เขียนขึ้นด้วยคำสั่งของคอมพิวเตอร์ที่ถูกเขียนหรือพัฒนาด้วยภาษาคอมพิวเตอร์อีกชั้นหนึ่ง คำสั่งเหล่านี้จะเรียงกันเป็นโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ที่ทำงานโดยหลักการพื้นฐานของภาษษคอมพิวเตอร์ที่มาจากข้อมูลที่เป็นตัวเลขฐานสอง ซึ่งใช้แทนข้อมูลที่เป็นตัวเลข ตัวอักษร รูปภาพ วีดีโอ และเสียงพูดก็ได้เช่นเดียวกัน
ซอฟต์แวร์หรือโปรแกรมคอมพิวเตอร์จึงเป็นส่วนสำคัญที่ควบคุมการทำงานของคอมพิวเตอร์ให้ดำเนินการตามแนวความคิดที่ได้กำหนดไว้ล่วงหน้าแล้ว คอมพิวเตอร์ต้องทำงานตามโปรแกรมเท่านั้น ไม่สามารถทำงานที่นอกเหนือจากที่กำหนดไว้ในโปรแกรม